Tijdens de nazomer van 1980 was er een strijdzender actief te Brugge. De programma's gingen door op woensdag tussen 18:00 en 22:00. Tussen de muziek gaven de medewerkers van dienst van bij het begin pittige kritiek op het Brugse stadsbestuur. Na twee weken, op woensdagavond 19 november 1980, deden leden van de Brugse politie een inval. De inval gebeurde op het moment dat de uitzendingen zouden beginnen. Er waren toen vier medewerkers aanwezig. De zender, een cassetterecorder, 2 platenspelers, 2 walkietalkies en persoonlijk materiaal werden in beslag genomen.
Luister naar dit goed bewaard fragment van Radio
Kamiel.
 |
 |
Radio Sto(c)kveld werd op 1 maart 1981 opgericht. De radio was gevestigd in de Rietlaan 66 te Sint-Michiels-Brugge en de naam werd ontleend aan de wijk vanwaar er werd uitgezonden.
Vanuit de "achterkeuken" van een woning in Sint Michiels begonnen enkele radio-amateurs programma's te maken.
In tegenstelling met alle andere piratenzenders maakte Radio Sto(c)kveld er geen probleem van om adres en telefoonnummer mede te delen. De radio zond één avond per week uit. Er werd uitgezonden op 104,0 MHz met een laag vermogen. Na een inval van de politie werd het initiatief stop gezet.
|
|
In mei 1981 stampte Norbert Van Slambrouck de Vrije Brugse Radio Omroep of kortweg de VBRO uit de grond. Norbert begon zijn carrière als componist / producer / zanger en had een zestigtal platen gemaakt waarvan één hit: "Liedje voor Marianne". Vervolgens vond hij zijn weg naar BRT Omroep West Vlaanderen. Hij had er het programma "Variété met Norbert" en was de eerste presentator van het programma "Van twaalf tot twee". Het stoorde hem enorm dat Omroep West Vlaanderen niet was gehuisvest in de provinciehoofdstad Brugge.
Na zijn BRT-periode stapte hij één jaar mee aan boord van de zeezender Radio Mi-Amigo. Daar presenteerde hij de programma's "Norbert Show" en "Norberts Zaterdagse Showtrein". Ook was hij de top-Dj van de "Mi Amigo Drive In Show". Hij hield het voor bekeken toen de zeezender wettelijk werd verboden door Nederland. Toen vrije radio in België werd geboren was hij één van de eerste medewerkers van Radio WLS.
Enkele CB-vrienden konden hem overtuigen om eveneens een radio op te richten in Brugge. Hij richtte een VZW op samen met enkele CB'ers omdat zij, volgens Norbert, op de hoogte waren van de zendtechniek. Hij mocht van de zaakvoerder van restaurant De Komme langs de Komvest een antenne op het dak laten zetten. In juni 1981 nam hij een bandje op van een twintigtal minuten dat op de antenne steeds werd herhaald om radiomedewerkers te vinden.
In juli 1981 werd er gestart met testuitzendingen. De eerste programma's waren hoorbaar ter gelegenheid van de "Hobby Beurs 81" in de Beurshalle.
De medewerkers tijdens de vijfde verjaardag
Enkele dagen later werd er uitgezonden vanuit een leegstaand huisje naast het Dolfinarium en dit op voorstel van toenmalig burgemeester Michel Van Maele. Zodoende was dit ook gratis reclame voor het Boudewijnpark. Germain Boi en Pol Meijer waren toen zo'n beetje de public relations van het park. Zij vonden dat ze geen betere publiciteit voor het recreatiedomein konden bedenken dan een vrije radio toe te laten. Het Boudewijnpark had ook een hoge schiettoren die ideaal was om de zendmast op te bevestigen.
In het huisje werd eerst goedkoop en verplaatsbaar audiomateriaal geplaatst omdat een inbeslagname steeds mogelijk was. Na enige tijd werd professioneel studiomateriaal geplaatst. Zo waren er Spotmaster jinglemachines aanwezig.
Bij de start was er geen enkele Dj met ook maar enige ervaring met radio maken. Uren heeft Norbert in de studio doorgebracht en toegekeken, aanwijzingen en goede raad gegeven.
Later werd verhuisd naar het dolfinarium zelf waar een doorkijkstudio werd geïnstalleerd. Bezoekers van het cafetaria konden de medewerkers live aan het werk zien. In het dolfinarium was er ook een productiestudio en een ontmoetingsplaats voor bezoekers.
Op 5 november 1981 verdween de zender uit de ether tijdens de grote vrije-radio-razzia. VBRO werd toen niet opgepakt omdat het werd verwittigd. Alzo werd de zender vlug afgezet. Omdat er na een tijdje terug wat andere zenders hoorbaar waren om en rond Brugge, is VBRO terug beginnen uitzenden vanuit het Boudewijnpark.
De mening over het maken van radio tussen Pol Meijer en Norbert Van Slambrouck stonden wel tegenover elkaar. Pol is dan vertrokken en heeft kort daarop Alpenradio opgestart.
Eerste uitzendlocatie "het huuzeken"
(bron: norbert.be)
Eerste uitzendlocatie gezien vanop de schiettoren
(bron: norbert.be)
Antenne op de schiettoren
(bron: norbert.be)
De VBRO werd snel de nummer één in Brugge en ver daarbuiten. Dit kwam omdat de omroep zicht richtte tot alle leeftijden en alle bevolkingslagen. Je kon er zowel smartlappen als New Wave op beluisteren. Verder werd veel aandacht besteed aan activiteiten die werden georganiseerd door allerlei verenigingen.
De medewerkers presenteerden in het Algemeen Nederlands. De jingles en de titels van de meeste programma's daarentegen waren in het Brugs. Enkel het zondagprogramma "In den Vieux Bruges" werden vertellingen uitgezonden in het dialect. Programma's zoals "Achter d'Olletorre", "Muziek binst daj werkt", "Joenk zien is geestig" en "Harde neuten kraken" werden ferm gewaardeerd.
Norbert in de studio kortbij het Dolfinarium
VBRO heeft nooit haar ambities onder stoelen of banken gestoken. Van in het begin werd er uitgezonden met een vermogen van 200 Watt. Toen het bij de legalisatie slechts mocht uitzenden met 38 Watt om een afstand van 8 km te overbruggen, zocht het andere wegen om buiten Brugge te kunnen worden beluisterd. Zo kon je voor 500 BEF (12,50 Euro) een door-het-huis-gemaakte antenneversterker bestellen om terug beter naar de omroep te kunnen luisteren.
De radio verhuisde naar een villa in de Vuurkruisenlaan te Sint-Kruis toen het dolfinarium werd verbouwd. Dat was ook nodig want er waren spanningen tussen een paar tijdelijke werkkrachten van het Boudewijnpark en VBRO. De studio's waren bijna volledig ontruimt toen een brand het dolfinarium volledig heeft verwoest. De antenne en de zender bleven wel op de schiettoren. Er werd een galvanische lijn gehuurd bij de toenmalige RTT om het audiosignaal tot de zender te brengen.
In 1984 werd een computer met modem geïnstalleerd om het nieuws van Het Nieuwsblad en Het Laatste Nieuws digitaal te ontvangen. VBRO was de enigste radio die het nieuws kreeg van beide concurrenten.
In 1987 werd de eerste volledig computergestuurde studio geïnstalleerd in de studio van VBRO. Enkele lokale radio's experimenteerden toen met een automatiserings syteem van CBT uit Terneuzen. Norbert, die tevens een jonge informaticus was, ontwierp een computer die radioprogramma's programeerde met ingesproken intro's, commercials en nieuws. Het toestel was zijn tijd vooruit en had toch tal van kinderziekten.
Het ging in 1989 bergaf met VBRO. Er waren toen negen personen in vast dienstverband. Met het nieuwe frequentieplan moest VBRO van 103,00 MHz verhuizen naar 106,00 MHz. Er waren toen slechts weinig radio-ontvangers die het stuk boven 104,00 MHz konden ontvangen. De reclame-inkomsten slonken zienderogen. De VZW VBRO ging in vereffening en de VZW Edison Radio Omroep (E.R.O.) nam de frequentie over. Op 106,00 MHz was toen Radio Edison hoorbaar. Maar toen begin 1993 de voorzitter het voor bekeken hield, heeft Frederik Thomas (*) zijn kans gewaagd. Gedurende de laatste twee VBRO-jaren werkte hij samen met Norbert. Hij was van plan terug de VBRO op de Brugse ether te brengen. In september 1991 kocht hij reeds de naam VBRO van de vereffenaar van de VZW namelijk meester D'hoore. Hij deed dit omdat het zijn droom was VBRO terug in de lucht te krijgen.
(*) In 1986 maakte Frederik Thomas samen met z'n neef Dries Van Damme band-programma's voor de Torhoutse Radio Halifax. "We haalden het gewoon niet in ons hoofd om te solliciteren bij VBRO. We dachten dat dit te hoog gegrepen was voor ons", dacht Frederik. " Uiteindelijk werd toch een democassette gemaakt en afgeleverd in de studio. Er volgde geen antwoord. Dan werden de grote middelen ingezet. Een grote, dure Maxell-band werd opgenomen, persoonlijk gericht aan Norbert en aangetekend verstuurd. Enkele dagen later mochten we beginnen op de Brugse omroep."
Bij VBRO werkte Frederik in 1988 mee aan de allereerste radioautomatisering en van toen af ging alles razendsnel. Begin jaren negentig werd hem de kans geboden om VBRO zelf verder te zetten onder zijn leiding. Daar moest hij geen 2 keer over nadenken.
Voor Frederik met concrete plannen begon, stapte hij naar Norbert. Norbert hield zich ondertussen bezig met het ondersteunen van radio's als consultant. Hij vond het een gek idee maar heeft dan toch toegezegd om de heropstart te verwezenlijken. Zo werd VBRO aangepast aan de normen van de jaren 90. In plaats van losse programma's kwam er een format zodat de luisteraar op elk moment van de dag aan zijn trekken kon komen.
Vanaf 1 februari 1993 was VBRO opnieuw volwaardig in de Brugse ether. Sinds de zomer 1992 was er al een non stop-muziekprogramma te horen. De studio’s waren de voorafgaande maanden ingericht in een gerestaureerde stadsboerderij in de Jan Miraelstraat.
Het jaar 2000 was het jaar dat praktisch elke omroep zich had aangesloten bij een netwerk. Zo sloot de Brugse omroep zich aan bij Family Radio. Maar er kwamen teveel negatieve reacties en na enkele maanden begon de radio terug onder eigen vlag programma's te maken.
Op 1 mei 2001 verstevigde de VBRO haar luistercomfort door haar programma's door te sturen naar de frequentie van Radio VRT (Vrije Radio Torhout) op 107,90 MHz.
In 2003 kreeg VBRO de hoogvermogen frequentie 89,60 MHz toegekend en opende filialen in onder andere Oostende, Poperinge, Kortrijk, Diksmuide en Aalter door VZW's van toen bestaande radio's over te nemen.
Er werd overgeschakeld naar een format met enkel Nederlandstalige muziek toen Radio Nostalgie en Joe FM populair werden. In 2006 verhuisde de radio naar het beschermde monument Ter Beurze, Vlamingstraat 35.
In 2018 werd VBRO een netwerkradio dat over een groot deel van Vlaanderen was te beluisteren. De afkorting werd gewijzigd in Vlaamse Bedrijvigheid in Radio-Omroep. Financieel ging het niet goed met het netwerk. De resultatenrekening 2018 eindigde negatief. De VRM veroordeelde de radio ook tot een boete van 3.000 euro o.a. voor de inbreuk dat radioreclame duidelijk herkenbaar moet zijn en kunnen worden onderscheiden van redactionele inhoud. Ook stelde het VRM vast dat drie frequenties van het netwerk toen niet werden gebruikt.
Op maandag 13 april 2020 maakte VBRO een doorstart onder de nieuwe roepnaam BNL. De nieuwe CEO werd Hugo Foets, vroeger ook gekend als Dj Tom Flemming. De roepnaam VBRO bleef eigendom van Frederik Thomas.
De erkenning van BNL werd ingetrokken op 24 maart 2021. De motivatie was dat er niet meer werd uitgezonden op DAB+ en ook niet meer op 7 FM-frequenties.
|
|
Pol Meijer verliet VBRO en startte Alpenradio op. Eerst had hij plannen om een ziekenhuis-omroep op te starten in het AZ Sint-Jan samen met acht medewerkers. Tien maanden lang werd er voorbereid en werden proefprogramma's opgenomen. Maar het hele project valt uiteindelijk in het water omdat het ziekenhuis geen ruimte of mogelijkheden ter beschikking stelde.
De groep rond Pol Meijer gaf niet op. "Als het niet in het ziekenhuis kon, dan maar zelf een vrije radio oprichten op de FM-band" dacht men. Dat werd in mei 1982 gerealiseerd met Alpenradio.
Met vrij eenvoudig materiaal slaagde Pol erin om behoorlijke radio te maken. Alpenradio had in het begin een samenwerking met de weekend-radio Radio Colombo. Toen de apparatuur van Radio Colombo in beslag werd genomen, vestigde Alpenradio zich boven de McDonalds aan het Simon Stevinplein. Daar had de jonge radio-omroep drie kleine ruimtes om radio te maken. Op de frequentie 101,40 MHz werd er uitgezonden met een vermogen van 10 Watt tussen 7 en 18 uur.
eerste studio
eerste antenne
De eerste zender van Alpenradio was blijkbaar slecht gefilterd want er waren voortdurend storingen waar te nemen op de TV-toestellen uit de omgeving. Dit feit gaf aanleiding tot verschillende inbeslagnames door de overheid.
Na elke inbeslagname ging Alpenradio gewoon door. Om te voorkomen dat telkens al het materiaal werd meegenomen, werd een dienstnota opgesteld. Deze bevatte allerlei codes waarmee de aanwezige presentator de andere medewerkers kon waarschuwen. Wanneer bijvoorbeeld "code 110" werd omgeroepen, betekende dit dat de Rijkswacht ter plaatse was voor een inbeslagname.
Om het voor de medewerkers aangenamer te maken, is de omroep in mei 1982 verhuisd naar de hoogste verdieping van een appartement in de Slachthuisstraat te Sint-Pieters-Brugge net boven de meubelzaak Consorzio. Daar kon men de ruimtes knus inrichten, aangepast aan de behoeften en wensen van de programmamakers. Hierdoor werd een vriendschappelijke sfeer gecreëerd onder de vrijwilligers, die volgens hen typerend was voor hun radiostation. Het resultaat bleef dan ook niet uit: van een tiental medewerkers bij de start, groeide de organisatie uit tot een 60-koppige groep presentatoren, samenstellers en technici.
De frequentie veranderde: eerst naar 101,10 MHz en in het voorjaar van 1984 werd het 101,30 MHz. De uitzendingen liepen van 7 tot 22 uur tijdens weekdagen en in het weekend van 7 tot 24 uur. Elke eerste donderdag van de maand was Alpenradio tot middernacht in de ether met een live-hardrock-programma.
In mei 1984 werd de programmatie op weekdagen verlengd tot 23 uur. Dat extra uur werd gevuld met een gespecialiseerd muziekprogramma. Op maandag was dat country, op dinsdag rock en soul, jazz op woensdag, hardrock op donderdag en op vrijdag kreeg de luisteraar een overzicht van de hedendaagse muziekgeschiedenis.
Uitzonderlijk was dat bijna alle Alpenradio-medewerkers radio maakten op vrijwillige basis. Alleen voor het nieuws en de reclamewerving werd tijdens bepaalde periodes een beroep gedaan op personeelsleden in vast dienstverband. Elke medewerker kreeg trouwens een Alpenradio-paspoort, het officiële bewijs dat hij of zij bij de radio hoorde. Het was ook de tijd waarin the sky the limit was voor Alpenradio. De uitzendingen werden gepromoot met buitenactiviteiten zoals een feestweekend, een rockavond, een promotieshow, een eigen discobar en mobiele studio in winkels, op de jaarbeurs en op de braderieën.
Vanaf eind 1983 verscheen om de twee maanden het Alpenradioblad, een gratis krantje met een oplage van 53.000 exemplaren. Daarin werd informatie over de omroep afgewisseld met advertenties. In het blad van augustus '84 lazen we: "De vzw houdt zich bezig met vele activiteiten die ten goede komen aan Alpenradio. Daar de creativiteit en de inzet van de medewerkers zo groot is, werd geëxperimenteerd met video. En de resultaten waren zo, dat besloten is om ermee door te gaan. Alpenvideo, een stap naar lokale TV? Alpenvideo wil verder gaan, en zoekt medewerkers die zich willen inzetten voor dit medium!"
Intussen had de overheid werk gemaakt van een wetgevend kader voor de lokale radio's. In 1985 kwam er een nieuw frequentieplan dat bepaalde dat alle lokale radio's een plek kregen op de FM-band tussen 102,50 en 107,90 MHz. Ook Alpenradio moest verhuizen en kreeg FM 105,30 toegewezen.
Deze bloei noodzaakte een nieuwe verhuizing. In mei 1986 verhuisde Alpenradio opnieuw, deze keer naar het industrieterrein "Ter Poele" ook in Sint-Pieters-Brugge. In een kantorencomplex in de Laconiastraat werden een hoofdstudio, twee opnamestudio's en een productiestudio ingericht. Er kwamen ook kantoren voor de redactie en het reclamebureau LVA. In de Laconiastraat maakten zo'n 70 mensen deel uit van de Alpenradioploeg. Tijdens die periode maakten onder meer Luc Vandamme (toen BRT2 West-Vlaanderen) en Nico Blontrock (Erik Deboodt, ex-VBRO) programma's.
Het was een periode waarin op meerdere vlakken lokale radio-geschiedenis werd geschreven: de scholenkwissen "Klassepraat" (1987) en "Schoolstrijd", live-uitzendingen van sportevenementen zoals de Motor-enduro in Oostkamp (1987-1988), de Guldensporenmarathon Kortrijk-Brugge (1988), de stadsloop "Dwars door Brugge" (1988-1989), het Interscholen Krachtbaltornooi, de zwemwedstrijd Damme-Brugge, een rechtstreeks verslag met deskundige commentaar over de Heilig Bloedprocessie en de Gouden Boomstoet, enz... Bijna alles was mogelijk op de radio dankzij de inzet van talloze medewerkers en het professionele materiaal waarover Alpenradio beschikte. Er was toen zelfs een speciale cel die buiten-uitzendingen en evenementen moest voorbereiden en realiseren.
Een buitenbeentje in de uitzendingen was het veelbesproken programma "Klanken uit de cel" dat later van naam veranderde naar "Zachter Tralies". In samenwerking met de "Werkgroep Omtrent Gevangenen", een belangenvereniging voor gevangenen, werd één keer per maand een programma uitgezonden voor de bewoners van de Brugse gevangenis. Het halfuurtje bevatte informatie, boodschappen en verzoekjes.
Voor andere informatieve programma's werkte de Alpenradio-redactie ook samen met o.a. het Hof van Watervliet en de Brugse Stadsschouwburg.
Ook opmerkelijk waren de reclamespots op Alpenradio. Die werden zo goed als allemaal in het huis geproduceerd. De verkoop en het ontwerp gebeurden door het productiebureau LVA. Dat leidde tot verzorgde spots en puike staaltjes creativiteit. De klant kreeg een afgewerkt product dat veel meer was dan de rijmelarij die vele andere radio's op dat moment uitzonden.
De resultaten van al die inspanningen bleven niet uit. De luisterenquête van Sobemap uit 1987 bewees dat Alpenradio het op één na best beluisterde lokale radiostation was van Brugge. Het totale luisterbereik bedroeg 34.400 luisteraars, dagelijks stemden 16.000 mensen af op FM 105,30.
In 1988 werd het programmaschema verdeeld in vier grote blokken. Tussen 6:00 en 18:00 kreeg de luisteraar een mix van actuele hits, rock, elpee-tracks en de betere retro-platen uit de jaren '60 en '70. Tussen 18:00 en 19:00 uur was er "Alpenradio informatief", een duidingsprogramma dat elke weekdag aan een ander thema was gewijd zoals sport, cultuur, sociaal-maatschappelijk, enz. In deze uitzendingen primeerde het woord. Het derde programmablok was de avond: tussen 19:00 en 21:00 werd elke dag een andere muziekstijl belicht in een gespecialiseerd programma: soul-funk, rock, sixties, reggae. Tussen 21:00 en 23:00 werd de avond afgesloten met een rockprogramma.
Het vierde blok tenslotte was het weekend. Dat bevatte in hoofdzaak een mix van actuele muziek met veel aandacht voor elpeewerk en minder commerciële muziekstijlen. In het weekend kreeg de luisteraar ook een aparte hitlijst geserveerd op basis van het format en de airplay van het station. Alpenradio was daarmee ver z'n tijd vooruit. De lijst werd wekelijks samengesteld volgens het aantal keren dat een bepaalde hit of nieuwe single werd gedraaid. Ook minder bekende artiesten konden op die manier doordringen tot de tophitlijst.
Onder druk van de concurrentie en door een sterke rekrutering van jonge medewerkers is de radio steeds meer hitwerk beginnen draaien, vooral overdag en tijdens het weekend.
Luister naar het Alpenradio-tijdsein uit november 1988.
Om verder te professionaliseren besloot Alpenradio begin jaren '90 de uitzendingen gedeeltelijk te automatiseren. Er kwam een Italiaans non-stop-systeem in huis dat de mogelijkheid bood live-uitzendingen, non-stop cd-muziek, opgenomen programma's en reclame af te wisselen. De automaat kreeg de naam "James" mee. Bijkomend voordeel was dat Alpenradio toen 24 uur per dag, 7 dagen per week, het hele jaar door probleemloos kon uitzenden.
In september 1992 trok
Alpenradio naar de andere kant van Brugge. De studio's, het secretariaat en de redactie werden ondergebracht in de Generaal Lemanlaan 182/1te Assebroek. Er was ook minder ruimte nodig omdat de uitzendingen geautomatiseerd de ether in werden gestuurd.
Op dat ogenblik werd ook duidelijk dat onafhankelijke, lokale radio maken volgens de kwaliteitsnormen die Alpenradio hanteerde, steeds moeilijker werd. Her radionetwerk zoals Radio Contact en de nieuwe nationale omroep Radio Donna hadden een impact op het luistergedrag en de lokale adverteerders kozen meer en meer voor andere media. Toch werd er nog een dik jaar boeiende radio gemaakt van op de nieuwe locatie met onder meer een deelname aan de Roefeldag voor kinderen. Onder druk van de concurrentie en door een sterke rekrutering van jonge medewerkers is de radio steeds meer hitwerk gaan draaien. Desondanks zijn de gespecialiseerde muziekprogramma's steeds gebleven.
Eind 1993 besliste de vzw Alpen Radio Organisatie dat er voor de lokale omroep geen toekomst meer mogelijk was in de huidige vorm. Het verdikt was eenvoudig: de kosten liepen te hoog op, de inkomsten waren te klein geworden. De vzw en de daarbij behorende frequentie werd op 5 februari 1994 overgenomen door een bedrijf uit Gent dat Swing FM lanceerde. Zij waren van plan om hun succesformule los te laten in Brugge. De muziekprogrammatie kreeg een ommezwaai. Net zoals op Radio SIS uit Gent kon de Brugse luisteraar toen genieten van dance, house en Bonzai-producties. Eind jaren 90 was TOPRadio te horen op de Brugse frequentie.
Na het stopzetten van de Alpenradio-uitzendingen gingen sommige medewerkers aan de slag bij andere lokale radio's in Brugge. Zeven jaar na het einde werd door een groepje oud-Alpinisten een reünie opgezet. In september 2001 verzamelden een vijftigtal medewerkers in Brugge. Ze haalden herinneringen op uit de periode 1982-1993.
Alpenradio heeft altijd veel aandacht besteed aan regionaal nieuws dat door een eigen nieuwsdienst werd samengesteld.
De lokale omroep had toch enkele bijzondere radiomomenten. Begin jaren 90 heeft de omroep tijdens de Heilige Bloedprocessie een studio geïnstalleerd in één van de stadshallen op de eerste verdieping van de Halletoren. Daar hadden de medewerkers een perfect uitzicht op de gebeurtenissen die zich afspeelden op het marktplein. Er werd in de dakgoot een dipool geplaatst gericht op de Laconiastraat om live radio te kunnen maken.
De loopwedstrijd Dwars door Brugge is meerdere keren rechtstreeks uitgezonden, met reporters bij de start in het Boudewijnpark, onderweg op motor en aan de aankomst op de Markt van Brugge. De verbinding naar de studio in de Laconiastraat verliep gewoon via een laag vermogen zender die was afgestemd op een lege frequentie vooraan in de FM-band. Precies omwille van de live-uitzending werden enkele edities van Dwars door Brugge ook de Alpenradioloop genoemd.
met dank aan Björn Crul en Franky Brandt.
|
|
Radio Roya is oorspronkelijk een initiatief van enkele Bruggelingen die radio wilden maken maar is pas onder (wijlen) Germain Boi tot bloei gekomen. Om het radioproject te realiseren kocht Germain de VZW Bryghensis over van Jacques Derycker. Radio Roya werd een populaire zender met veel aandacht voor Nederlandstalige muziek en schlagers. Het was een soort kopie van Radio Maeva waar Germain Boi ook voor heeft gewerkt. Hij was van mening dat een radio lokaal moet gebonden zijn, dat er een binding moet zijn tussen luisteraars en radiomedewerkers.
Dit radiostation heeft zich eerst gevestigd op de Blankenbergse Steenweg 13 te Sint-Pieters Brugge. Toen de VZW van VBRO failliet werd verklaard, zijn vele VBRO-medewerkers bij Radio Roya aan de slag gegaan. Germain gebruikte eerst de naam VBRO. Hij werd uiteindelijk teruggefloten omdat Frederik Thomas de merknaam VBRO had overgenomen van de vereffenaar.
Na enkele jaren ging het financieel niet goed met Radio Roya. Germain Boi is uiteindelijk op zoek gegaan naar een overnemer en dat werd de NV West-Vlaamse Radio. Dit was een groep waarin Roularta voor 50% in participeerde.
|
|
Op 3 november 1995 ging vanuit de Radio Roya-basis een volledig nieuwe radio in de lucht. De naam van populaire omroep werd veranderd in Radio Noord 103.9 FM. Radio Noord was één van de vier radio's die samenwerkten onder de noemer West-Vlaamse Radio. Het concept was veel muziek afgewisseld door korte informatieve rubrieken en een dagelijks spel. Voor de reclameregie werd beroep gedaan op Roularta Media Group. Het oorspronkelijke concept draaide al enkele jaren op Radio Kortrijk en werd dan ook geïntroduceerd op Radio Noord, Radio Noordzee uit Oostende en Radio Rolarius uit Roeselare dat trouwens toen net de benaming Radio Zuid had aangenomen.
Björn Crul was toen de verantwoordelijke voor de nieuwsredactie. Het was de bedoeling om met het nieuws altijd de eerste te zijn. Als er voorbeeld om elf uur iets gebeurde, moest het om twaalf uur al op de radio. Onder de slogan "De West-Vlaamse Radio, altijd in jouw buurt" werd er vooral aan regionaal nieuws veel aandacht besteed. Zes nieuwsbulletins van vijf minuten waren dagelijks hoorbaar. Op de vier zenders waren ook een paar vaste items hoorbaar zoals "Eugeen de tuinman" en een oldiesprogramma met de toenmalige WTV-presentator Johan Perseyn.
Omdat de huisvesting in Sint-Pieters niet voldeed, verhuisde Radio Noord in 1997 naar het centrum van Brugge. In het Memlinghuis, een kantorencomplex van Roularta waar De Streekkrant, Steps en Brugsch Handelsblad al waren ondergebracht, werden de nieuwe studio's ingericht. Bij de start van Radio Mango zijn de vier West-Vlaamse Radio's toegetreden tot het netwerk.
Luister hier naar de aankondiging hoe de West-Vlaamse Radio werd aangekondigd.
Frank Valentino in de studio
|
|
Radio Exclusief werd opgericht eind jaren '80 door Erik De Groot (Eric Clyncke, toen ex-Radio Contact en ex-Radio Edison). Radio Exclusief schoot als een komeet door het Brugse radiolandschap en werd in een minimum van tijd populair bij de jeugd. De radio vond een onderkomen aan de Kolenkaai te Brugge. De zendmast stond op de toren van De Nieuwe Molens, een oud complex van een graanbedrijf. Van bij de start werd gewerkt met een vernieuwend jinglepakket. Het waren jingles van Amerkaanse makelij met Nederlandstalige en Engelstalige inteksting. De hitradio werd snel heel populair en behoorde een tijdlang tot de best beluisterde radio's in Vlaanderen. Men kon zelf Radio Exclusief over praktisch gans West Vlaanderen ontvangen omdat de antennes zeer hoog stonden opgesteld en omdat de frequentie vrij was van storingen.
Medio jaren '90 had Radio Exclusief gedurende een korte tijd een zusterstation. Erik De Groot had een tweede station gekocht dat vanuit Loppem ging uitzenden onder de naam Radio Sweetlove. Het moest een soft popzender worden maar dat project is eigenlijk nooit van de grond geraakt. Radio Sweetlove is na korte tijd uit de ether verdwenen.
Eind jaren '90 begon het bergaf te gaan met het radiostation. Radio Exclusief zag z'n luisterdichtheid dalen, had minder adverteerders en moest al tot twee keer toe verhuizen. Meerdere keren kreeg Erik De Groot voorstellen om tot een keten zoals Radio Contact of NRJ toe te treden maar hij heeft dat altijd geweigerd.
In 2003 kreeg Radio Exclusief de hoogvermogenfrequentie 102,70 MHz toegekend.
In 2018 kreeg de radio geen erkenning tijdens de nieuwe erkenningsronde. “De nieuwe licentiehouder Radio Brugs Ommeland, heeft de erkenning binnengehaald met een dossier vol leugens, halve waarheden en fantasieën”, volgens Eric Clyncke. "Ieder burgemeesterskabinet zou een microfoon met een knop krijgen om bij grote rampen live de ether in te gaan om de bevolking te waarschuwen. Pure sciencefiction. Verder wordt ook beweerd dat ze sponsor zijn van voetbalclub Cercle Brugge, terwijl ook dat niet het geval is.”, aldus nog Clyncke.
|
|
Radio Gondola werd eveneens opgericht begin jaren tachtig. De omroep zond toen uit op 103,40 MHz. De radio was eerst gehuisvest in de Leopold III-laan 40 kort bij het Olympia Stadium te Sint-Andries. In een klein lokaal achter een café was de studio gevestigd. De luisteraar kon toen genieten van de dagelijkse hits. De radio kreeg een vergunning in 1985. Het gaf zich even uit als FM Brugge. Radio Gondola is daarna Radio Paradijs geworden. Dit was een mini-keten van radio's rond Brugge en Knokke-Heist. Daarna werd het onderdeel van het netwerk Radio Nostalgie.
|
|
Radio Rolluik was een zender die onder andere alternatieve muziek bracht. De zender werd opgericht door Jan Roussel en Francis Vandendorpe. Francis was onder andere bekend van zijn mobiele discobar Timewind.
Omdat er vrees was voor een inbeslagname werd op een bepaald moment uitgezonden vanuit een kraakpand zonder ramen. In 1982 kreeg de VZW van de radio een erkenning. Radio Rolluik werd later Radio Contact.
|
|
Vrije Radio Koolkerke was een lokale radio in de Brugse deelgemeente Koolkerke. Later is de naam veranderd in Radio 2000. De radio werd opgericht door Lucien Pyra. De omroep was verscholen in een huis. Omdat uitzenden toen nog verboden was, werd alles meegenomen door de politie. Nog geen uur later werd er terug uitgezonden vanuit de zolderkamer van het huis. Medewerkers van toen waren onder andere Tineke, Patrick Laarmans, en Peter Brood.
Met dank aan Tania (Tineke)
|
|
Radio 2000 zond uit in Dudzele in de Brugse wijk Kruisabele. De eigenaar van de Sikkelstraat 60 had in zijn garage een studio gebouwd. De studio bestond uit platenspelers, cassettedecks en bandopnemers. Achteraan de tuin stond een mast van 37 m hoog. De broers Patrick en Johan Vande Velde hebben nog programma's gepresenteerd. Johan presenteerde het programma Platenpoets en verzorgde een programma met Duitstalige muziek.
|
|
Radio Lissewege is ontstaan in een caravan achter een loods in Zuienkerke (Vierwege) bij Frans Kempe. Het waren een aantal CB amateurs die samenkwamen en het initiatief namen. De oprichter was Mike uit Blankenberge.
De zenders werden toen regelmatig in beslag genomen door RTT. Er werd snel een nieuwe zender gevonden om terug uit te zenden. Met beperkte eigen financiële middelen in te brengen en het verkopen van steunkaarten en reclame kon de radio enkele jaren overleven.
De gespeelde muziek was voor jong en oud. Zowel Vlaamstalige muziek, oldies uit de sixties en seventies en hard rock werden gedraaid. Iedere medewerker had zijn eigen programma met zijn muziekgenre. De luisteraars konden ook verzoeknummers aanvragen. Er kwamen zelf redelijk veel Vlaamse zangers op bezoek om hun platen te promoten.
De laatste plaats waar de studio was gevestigd was op de hoek van de Stationsstraat en de N31 in Lissewege. Er werd toen uitgezonden met een zendmast van 18 meter hoogte. Het zendbereik was toen vrij groot omdat de frequentie niet werd gestoord door andere radio's. De radio was te horen in een straal van 30km. De gebruikte zender had een zendvermogen van 50 watt.
Uiteindelijk werden de uitgaven hoger omdat de vereniging auteursrechten en frequentiekosten moesten betalen en tevens een gekeurde zender moest aanschaffen. De radio stopte met uitzenden ergens in de jaren 80.
|
|
In Oostkamp had Eddy Govaert na het uit de lucht halen van VBRO in Brugge op 5 november 1981 Radio Uylenspieghel opgericht. Dat werd samen gedaan met enkele Dj's die ook werkten voor VBRO namelijk Piet Praetman, Jan van Gent en Tom van Dijk die niet wensten te wachten tot Norbert opnieuw in de lucht ging. Radio Uylenspieghel startte in Het Zwaluwnest, een opvangtehuis voor zigeunerkinderen in de Oostkampse bloemenwijk.De gebruikte zendmast was een mast van een sympathiserende CB'er uit de buurt. De disco-installatie van de zoon van de eigenaar werd gebruikt om radio te maken. Er werd uitgezonden op 100,10 MHz en dat was de eerste vrije radio die je tegen kwam als je de radio afstemde in de band boven de officiële zenders. Tijdens de eerste weken werden alle programma's opgenomen uit vrees voor inbeslagnames.
Radio Uylenspieghel was de enige zender in de regio die op vrijdag en zaterdag de hele nacht live door ging. Dat werd telkens verzorgd door2 medewerkers. Dit was wel een beetje lastig maar dat werd ook regelmatig beloond. Tussen de nachtluisteraars zaten ook een paar bakkers en als dank kwamen die meestal langs met een voorraad boterkoeken.
Er werd met leden gewerkt maar al snel was er onvrede omdat het lidgeld van de Oostkampse luisteraars niet werd gebruikt om extra materiaal aan te kopen. Ook de platen in de studio beperkten zich tot de collectie van Jan Van Gent. De eerder genoemde Dj’s namen het initiatief om zelf een andere radio op te starten namelijk Radio Victoria.
|
|
Radio Victoria werd opgericht tijdens de lente van 1982 in een bureautje van een tegelbedrijf aan "De rampe" in Oostkamp. Het startkapitaal kwam van Carlo Topper, E.H. Delarue en Patrick Tamsyn. De radio werkte puur op de lidgelden van de luisteraars én het maandelijks lidgeld van de medewerkers.
Na enkele maanden kon Radio Victoria de studioruimtes van Radio Uylenspieghel overnemen en werd de zendmast – met de hulp van de Oostkampse burgemeester Depuydt van de CVP en de Oostkampse brandweer – verhoogd van 26 meter tot de toen maximaal toegelaten hoogte van 35 meter. Opeens was de radio te ontvangen in een straal van 18 à 20 km.
Radio Uylenspieghel trok naar de Brugsestraat bij een vrijgezel die een groot deel van zijn woning gratis ter beschikking stelde. De zender werd op de zolder geplaatst op een oude keukenstoel. Op een bierbak daarnaast stond een ventilator om de zender koel te houden.
Radio Victoria telde na een jaar 72 medewerkers en waren er meer dan 2000 lidkaarten aan de luisteraars verkocht. Radio Victoria werd door de semiprofessionele aanpak al vlug beschouwd als “de kweekschool voor VBRO”. De stickers van de radio waren te vinden tot op de kasten in de studio’s van de BRT. Er was een goed contact met de programmamakers van Funky Town en er was een gelijkaardig importprogramma dat de naam Shaky Town droeg.
Als ontmoetingsruimte waar de leden een glaasje konden drinken werd beroep gedaan op een oude kapelwagen. Dat was een soort huifkar waar de foorreizigers de mis konden bijwonen en waar men ook even tot een moment van bezinning kon komen. Deze kapelwagen werd ingericht als een bar.
Ooit werd Oostkamp in rep en roer gezet. De schepen van feestelijkheden werd ontvoerd en er werden getuigen voor de microfoon gehaald. De ontvoerders maakten hun eisen bekend via de uitzendingen. De berichten naar de ontvoerders moesten ook gebeuren via de radio. De ganse opzet was een grap van de Oostkampse carnavalvereniging. De schepen werd die avond vrijgelaten op het carnavalsbal.
Al snel werd de radio de nummer drie in de regio, na VBRO die toen weer in de lucht was en Alpenradio. Radio Victoria was naast VBRO de enige die vanaf de start werkte met een kristalzender die was afgesteld op102,20 MHz. Hierdoor werden de uitzendingen van de toenmalige BRT2 niet gestoord.
Radio Victoria had in tegenstelling tot de meeste andere radio’s uit die tijd geen horizontale programmering en kon onder meer uitpakken met een reisprogramma dat werd samengesteld door Pierre Fivet van Neckermann en een 4 uur durend sportprogramma op zondagmiddag. Er was ook een wekelijks interview met een bekende uit de muziekwereld. Zo kwam onder meer Yvan Rebrov, Richard Clayderman, Urbanus, Johan Stolz, Bobby Setter, Gaston en Leo voor de microfoon.
Eén keer werd op een vrijdagnamiddag de radio verzegeld samen met Radio Uylenspieghel en Radio Verona. Dat gebeurde ergens tussen 1982 en 1984. Diezelfde avond was er een verkiezingsmeeting van de CVP in het Boudewijnpark. Eén van de sprekers was Jean Luc Dehaene. De leden van het bestuur hebben toen aan hem gevraagd wat ze zouden doen: het aan de socialisten van Radio Uylenspieghel overlaten of plaats maken voor een katholieke zender? Op zaterdagmiddag om 12 uur precies werden de zegels weggehaald en mocht Radio Victoria terug uitzenden. Radio Uylenspieghel heeft een paar weken moeten wachten tot het terug kon radio maken.
De programmatie en presentatie was gebaseerd op dat van de BRT en sloeg aan bij de luisteraars omdat er meer lokale informatie werd verstrekten er ook lokale zangers aan bod kwamen. Bij gebrek aan toen verboden radioreclame was men genoodzaakt om de radio op een andere manier financieel gezond te houden.
Waar het nog steeds bestaande Radio Uylenspieghel zijn steun vond in socialistische kringen werd Radio Victoria twee jaar later ondersteund door het bisdom Brugge. Enige voorwaarde was dat er een vertegenwoordiger van het bisdom in het bestuur moest worden opgenomen. Die moest dan ook enige inspraak krijgen in de programmatie. Er ontstonden toen conflicten. Zo waren er een paar medewerkers die het niet eens waren omdat er werd gefocust op een Brugs luisterpubliek. Ook de antennes werden op Brugge gericht. Tenslotte zat het ook financieel niet zo goed. Twee van de drie stichters met name Carlo Topper en Patrick Tamsyn namen ontslag en er werd besloten om de uitzendingen een tijdje te schorsen. Na een maand werd het station verkocht aan Germain Boy, toen eigenaar van Radio Roya.
Bij de heropstart werden lokaal nog programma's gemaakt maar vrij snel werd het signaal van Radio Roya doorgestuurd. Enkele van de Radio Victoria-Dj’s vertrokken naar VBRO, waaronder Jan van Gent (Patrick Tamsyn) die op deze manier terugkeerde naar zijn eerste radiostation waar hij op het einde van zijn vrije radioactiviteit nog enkel teksten insprak die gemixt werden door de uitzendcomputer van VBRO.
Met dank aan Patrick Tamsyn Geert Depickere.
|
|
In Oostkamp was er nog een derde en een vierde zender. Een paar ex-medewerkers van Radio Uylenspieghel en Radio Victoria richtten Radio Verona op en vestigden de studio's in de Gaston Roelandsstraat 72 te Steenbrugge. Ook Radio Verona werd eveneens verzegeld om en rond 1983 samen met de twee andere zenders uit Oostkamp. Zij hadden wel het lef om de dag daarna de zegels te verbreken en een nieuwe zender in dienst te zetten. Als reactie volgde een nieuwe inval waarbij alles in beslag werd genomen, inclusief de persoonlijke platencollecties van enkele medewerkers.
|
|
De Oostkampse omroep Radio Vrij Moerbrugge was de vierde omroep uit Oostkamp en was een leuke familieomroep die eigenlijk op de grens van Brugge was gevestigd. Radio Vrij Moerbrugge speelde hoofdzakelijk Nederlandstalige muziek. Eind jaren '90 werd het station overgenomen door Frederik Thomas van VBRO. Samen met VBRO is de radio dan toegetreden tot Family Radio. In 2001 werd het Contact 2.
Weet u meer over Radio Vrij Moerbrugge? Laat het ons dan weten.
|
|
De Oostkampse omroep Fresh FM werd opgericht door VZW 12FM o.l.v. Gevaert Gauthier. De radio werd erkend op vrijdag 24 oktober 2003. In juni 2004 start de uitzending.
Op 10 september 2004 besliste Gauthier Gevaert te stoppen met Fresh FM (VZW Radio 12FM).
| Onderwerp: Fresh FM 105.7 Afzender: nospam@freshfm.be (Fresh FM ) Nieuwsgroepen: be.radio Organisatie: http://news.iradio.be Datum: 10 Sep 2004 02:05:46 Wat er met Fresh FM gebeurd is, waarom we uit de ether zijn? Zoals jullie wellicht weten was Fresh FM gestart door Wim en mezelf met de bedoeling een oude hobby weer op te pakken... een dure doch o zo verslavende hobby. Wij waren de eersten in Vlaanderen die alles al splinternieuw aangekocht hadden (jinglepakket, zendapparatuur, software, ...) alvorens we zelf maar weet hadden of er al dan niet een zendvergunning kwam. Zo serieus meenden we het toen al. Alles hebben we zelf gedaan, volledige databases gemaakt, urenlang zitten tobben en doen voor toch maar die iets betere jingle te hebben, ... Nu, ondanks alles hadden we wel een product dat af was voor een stomme lokale radio gemaakt door twee mensen en één goede medewerker. Zelfs de grootste criticaster diende toe te geven dat het product heel professioneel klonk. En inderdaad, het gebeurde geregeld dat Fresh FM opeens off air was. Enkele weken geleden hebben we eindelijk de oorzaak gevonden: draadloos netwerk = niet solvabel. We zijn van een draadloos netwerk overgeschakeld naar een gewone TCP/IP kabel en de problemen waren van de baan. Ondertussen hadden we wel twee keer van moederbord veranderd voor niks, maar ja... En inderdaad, wanneer we uit de lucht gingen in het weekend was het voor een tijdje. Waarom? Mijn echtgenote en ikzelf baten twee horecazaken uit en in het weekend kan je niet zomaar eventjes naar de studio om alles terug in gang te zetten. Jammer maar zo is het nu éénmaal. Radio is een hobby, zaken zijn zaken; first things first! En wat nu met Fresh FM? Werd er een beslissing genomen? Ja, die werd genomen en alles zal duidelijk worden binnen een relatief korte tijdspanne. Nu kan ik jullie wel al zeggen dat Wim en ikzelf er niet meer aan meedoen. En voor jullie weer beginnen gissen... neen, niet omdat we het beu zijn de radio op zich (verre van, een mooiere hobby kan je volgens mij niet hebben :( ), niet omdat de centen op zijn. Gewoon omdat ik godverdomme geen tijd meer heb!! En de afspraak was tussen Wim en mezelf, houdt er één mee op dan houdt de ander er automatisch ook mee op. Al heb ik Wim toch de kans gegeven alleen door te gaan met mijn ondersteuning, zij het dan beperkter. Doch dat zag hij niet zitten zoals ik het ook niet alleen zou doen. Enkele maanden geleden hebben mijn echtgenote en ikzelf een tweede zaak overgenomen en wij hebben ons serieus misrekend in de uren die een etmaal maar heeft. Verder ging mijn vrouw er ook niet mee akkoord gegaan zijn nog een deeltijdse kracht er nog eens bij te moeten aanwerven enkel zodat ik op "mijn radiootje" kon zijn, een radiootje die mij persoonlijk 900 € per maand kostte. Met het kostenplaatje heb ik geen probleem, er zaten spaarcentjes in en voor de rest was het gewoon duur... maar aan de andere kant, wat is duur als je je amuseert? Anderen gaan gaan golfen, wij deden radio... Die extra aanwerving zou er echter wel teveel aan zijn omdat mijn vrouw dan zou reageren (en terecht): "dit is geen hobby meer want we moeten iemand bijkomend aanwerven omdat jij zoveel met die radio bezig bent. Je werkt daar en in plaats van geld te verdienen geef je ze daar nog af ook... " Logisch dus dat ik een keuze diende te maken, niet? En lieve mensen, stop ik er graag mee? Neen, het doet verdomme veel pijn. Fresh FM was mijn "kindje". Nachtenlang heb ik ervan wakker gelegen, hoe wil ik dat het klinkt, welke slogan, welk format, welke jingles, non-stop, semi, of gesproken? Welke PC gebruik ik het best, welke koeling erin, hoeveel DDR? Welke microfoon, welke compressor... Mijn vrouw had vroeger al niet te veel aan mij door mijn zakelijke bezigheden doch het laatste jaar heeft ze helemaal niks aan mij gehad... Was het het waard? Ja! Ondanks vele malafide mensen die we tegengekomen zijn in een vuile radiowereld was het het waard. Ondanks de lasterlijke zevers, het bedriegelijke, het was het waard... Mijn vrouw vroeg me opeens vrijdag alvorens we de stekker gingen gaan uittrekken in de studio toch nog eens goed na te denken omdat ze wist dat ik er van zou afzien, en inderdaad, 't is wreed ambetant zonder mijn Freshke... but life goes on. Gauthier GEVAERT "Amateuristische" oprichter en bezieler Fresh FM 105.7 |
Fresh FM was drie maanden te beluisteren geweest. Op 24 september 2004 vond een buitengewone algemene vergadering plaats waar Gevaert Gauthier, Tatsiana Makhnach en Wim Rammant wegens verhuis en/of tijdgebrek ontslag namen. Gert de Grande blijft wel lid van de VZW. Sofie Devlieger en Koen Patteeuw werden aangesteld als nieuwe bestuurders en de maatschappelijke zetel werd voorlopig ondergebracht aan de Brugsesteenweg 178 te Maldegem. Op de frequentie was nog even non stop muziek te horen waarbij de naam Alive werd gebruikt. Kort daarna werd het stil.
Op 11 januari 2005 vindt in Maldegem een buitengewone algemene vergadering plaats. Sofie Devlieger en Koen Patteeuw nemen ontslag en worden vervangen door Jeroen Goos en Toon De Cock.
Op 18 november 2005 eiste het VCM dat de VZW Radio 12FM de uitzendingen moet starten voor 27 mei 2006, anders werd de vergunning ingetrokken.
|
|
Begin februari 1982 kwamen Peggy Denwood - toen 16 jaar oud - en enkele vrienden bij elkaar. Het doel was een vrije radio op te starten. Dat lukte ook nog en enkele weken later was Radio Verona te ontvangen in de regio rond Torhout. De kern van de radio bestond uit twee personen, namelijk Peggy en Luc Valcke. Er werd meteen 24 uur per dag radio gemaakt. Luc was verantwoordelijk om per dag 14 uur radio te maken. Peggy nam de overige 8 uur voor haar.
De studio was tijdens de beginperiode gelegen in de Gitsestraat in een oud gebouw. Het gebouw werd een beetje opgesmukt om een comfortabele studio in te richten.
Na een maand werd er ingebroken. Onmiddellijk werd nieuw materiaal gevonden en de dag later was Radio Verona terug in de ether.
Op een bepaald moment kwamen ze in contact met Rik Bevernage die de sponsor werd van de radio. Er werd een nieuwe chalet in de Noordlaan opgetrokken en in de studio werd nieuwe apparatuur geïnstalleerd. Rik zijn zaak lag net tegenover de radio. Hij werd ook voorzitter van de opgerichte VZW.
Om inkomsten te genereren werd de Verona drive in show ingericht. Peggy had namelijk drie discobars die praktisch elk weekend werden gereserveerd.
Radio Verona maakte radioprogramma's en spitse zich toe op het drukke verenigingsleven in de stad.
Toen in 1991 elke lokale radio een unieke naam moest hebben werd de naam van de radio veranderd in Radio VTRO Herona. Radio VTRO Herona heeft vanaf juni 1999 de programma's overgenomen van Family Radio.
